تغییرات کروموزومی ناپایداری ژنتیکی را تولید می­کند که علت اصلی بسیاری از بیماری­هاست. آنالیز هر نوع تغییر کروموزومی در حوزه علم سیتوژنتیک قرار می­گیرد. تغییرات کروموزومی را می­توان به دو قسمت ساختاری و تعدادی تقسیم نمود که هر دو دسته در ایجاد بسیاری از بیماری­ها به ویژه در تولید سرطان نقش مهمی دارند. امروزه غالب آنالیزهای سیتوژنتیکی توسط روش­های سنتی (همچون کاریوتایپ و باندینگ و آزمایش میکرونوکلئی) و همچنین روشهای مدرن (همچون M-FISH، SKY، و CGH) انجام می­پذیرد. عوامل ایجاد کننده ناهنجاری­های کروموزومی را می­توان به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم بندی نمود. عوامل خارجی که در ایجاد ناهنجاری در جنگ­ها نقش مهمی را ایفا می­نمایند را می­توان به دو دسته فیزیکی (مشتمل بر انواع متفاوتی از اشعه­ها) و عوامل شیمیایی تقسیم بندی کرد. در این مطالعه، مروری کلی بر مدل عمومی نحوه ایجاد ناهنجاری در کروموزوم­ها و با تاکید بر نحوه ایجاد ناهنجاری­ها به وسیله عوامل شیمیایی می­پردازیم. بر طبق این مدل عمومی، هر دور همانندسازی DNA بعدی می­تواند هرگونه ناهنجاری موجود را در صورت ترمیم نشدن به صورت بالاتری از شکل خود تبدیل نماید. این تئوری عمومی را می­توان در مورد مواد شیمیایی نیز استفاده نمود که بر طبق آن مواد شیمیایی به وجود آورنده ناهنجاری­های کروموزومی از نظر تاثیراتی که ایجاد می­نمایند، به دو دسته غیر تاخیری و تاخیری قابل تقسیم می­باشند. ترکیبات شیمیایی غیرتاخیری، گپ­ها و شکست­ها و ترکیبات شیمیایی تاخیری، تغییرات کروماتیدی را ایجاد می­کنند. در پایان، به بررسی اجمالی انواع مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته در جنگ­های نظامی واقع شده در دنیا (مشتمل بر عامل پرتقالی رنگ، اورانیم ضعیف شده، و گاز خردل) و تاثیرات سیتوژنتیکی و ناهنجاری­های کروموزومی ایجاد شده توسط آنها خواهیم پرداخت.